тата і дзеці ⁽¹²⁾

Я заўсёды пазбягаў адказнасці.
Адказнасць для мяне - гэта віна.
Не прыняў адказнасць - не вінаваты.

Апошні год, я атрымаў шанец зняць с сябе любую навязаную адказнасць (дзякуй любімая). Змогу пажыць у такім стане, прыглядзецца да яго, звыкнуцца з палёгкай, упэўненасцю, прыманнем.

І вось ведаеце, пачало вяртацца жаданне браць на сябе адказнасць. У тым, што мне сапраўды блізка.

За гэтыя дні пачатку навучальнага года, я з ўдзячнасцю і радасцю збіраю дзяцей у школу і садок. Раблю Ксюше фрызуру. Разумею, што гэта важна. Што адказна прыехаць у час. Сабраць сабойку. Даць дзецям нейкі час на павольнае прасыпанне. Забраць з школы і садка. Распытаць, як жа там у іх было. Парэфлексаваць і данесці да настаўнікаў чаканні і прэтэнзіі маіх дзяцей. Ніколі не думаў, што буду да школы так адносіцца.

Вось распытваеш, распытваеш, а потым ноччу аказваецца, што польскія дзеці прагаласавалі большасцю галасоў, каб Ксенія была старастай. І яна пра гэта толькі зараз узгадала. А я наліўся гонарам. Вось і паспрабуй пасля такога пакутваць ад таго, што ты ў чужой краіне.

І вось яшчэ, распачаў тэрапеўтычныя групавыя сустрэчы "Мае пачуцці ў эміграцыі."

Неяк цёпла ад першай, а з іншага боку адказна. Гэта добрая адказнасць. Я ўдзячны, што ў мяне ёсць магчымасць, прыняць яе на сябе.

"Цукеркі, цукеркі, цукеркі! Дай нам цукерак!!! Цукеркі!"
Так звычайна Люба сустракае чырвоны фургон суседа. Раней дзядуля-сусед даваў ёй цукеркі па сваёй волі, а зараз гэта яго імя. Зараз ён навучыўся казаць "няма" і ўцякаць.

А сёння, нашыя польскія сябры згадзіліся патрымаць нашых дзяцей у сябе, пакуль я быў на бацькоўскім сабранні ў садку. Такія госці для дзяцей заўсёды праходзяць весела і радасна. Толькі скончваюцца цяжка. І ў гэты раз Люба не хацела ўхадзіць па мірнаму. Яна ва ўсю глотку крычыла: "падарункі! падарункі! падарункі!". Плакала і патрабавала. Палякі не ведаюць, што значыць слова "падарункі" і я імкнуўся хутчэй звярнуць Любу ў ахапку і ўцячы нават не абуўшыся. Хутка развіталіся, выбеглі на вуліцу. Амаль, амаль ... праносілася ў маіх думках. Алеж трэба было вярнуцца за нашым гаршком.

Пакуль я вяртаўся, Ксюша дапамагла Любе знайсці паразуменне, пераклаўшы ўсім, што Падарнукі гэта Прэзэнты. У паветры пачало арацца: "прэзэнты! прэзэнты!". Нашы сябры ўжо беглі за прэзэнтамі. Алеж я іх сваечасова спыніў.

Запіхаў Любу ў машыну. Перавеў дух. Закрыў дзверы і забраў ініцыятыву. Зараз ужо крычаў я.

Толькі праз хвілін 10, я прышоў у сябе. Праглынуў сорам. Пачаў шкадаваць дзяцей і разважаць над тым, што адбылося.

Сітуацыя аказался для мяне звыш складанай.
Словы "Люба ты не павінна так рабіць!" ужо не з'яўляюцца прадстаўнікамі абсалютнай ісціны.
Люба хоча прэзентаў. Люба кажа пра гэта адкрыта. Люба патрабуе гэта.
Я не хачу заставіць яе не хацець падарункаў.
Я не хачу заставіць яе маўчаць аб тым, што яна жадае.
Тады чаго я хачу?
Я хачу, каб яна лепш разумела іншых людзей і іх эмацыйны стан???

Алеж ці Любіны гэта праблемы, што да яе словаў ставяцца так сур'ёзна (прычым перш за ўсё я)?
Ці гэта Любіна праблема, што тата вырашыў, што яна павінна быць вельмі ўдзячнай і карэктнай дзяўчынкай, а калі не будзе такой то гэта вельмі і вельмі жудасна?
Ці можа гэта я вырашыў, што я адказны за дыскамфорт які яна прыносіць іншым людзям? 

Пішу зараз гэта, і кошкі скрабуць па сэрцу. Бо вельмі прывыклася быць чалавекам, які не турбуе іншых, не робіць ім клопатаў, чалавекам карысным і неканфліктным.

Няўжо жыццё, гэта проста быць добрым, неканфліктным, агібаючым вуглы, счытваць пажаданні іншых людзей? Больш падобна да шляху атрымання адабрэння. Такія людзі як я карысны для грамадства. Яны "малайцы". Іх заўсёды пахваляць. Яны добра падпітваюцца "славалюбствам" і пакутуюць ад ягож.

Алеж ёсць і іншыя людзі: Сакрат, К'еркегор і далей па спісу. Тыя, хто ўсім стаялі пасярод глоткі са сваёй праўдай і адсутнасцю карэктнасці. Якія арыентавалісь на шчырасць і сапраўднасць. Нават і перш за ўсё Хрыстос быў настолькі незручным, што многія жадалі Яго хуткай смерці.

Дарагая мая дачка. Спадзяюся, ты і далей будзеш казаць тое, што сапраўды жадаеш. І не звяртай ўвагі, што ў гэтыя моманты так няёмка твайму "хвораму" тату.

Калі вырываць ці таптаць пустазелле ў сэрцы дзіця, то вытапчацца і пшаніца шчырасці і сапраўднасці. Мяркую, што трэба засяродзіцца на ўзрастанні добрай пшаніцы любячага і шчырага сэрца маёй дачкі. А пустазелле прыбярэцца, калі прыйдзе час. Хаця напэўна ўсё ў міл’ёны разоў складаней і не падападае пад такія простыя гіпотэзы.

Вельмі раю гэтыя кніжкі (у асноўным скандынаўскіх пісьменнікаў).
Чыталі праз гугл пераклад старонак на планшэце + па ходу правіў тыповыя памылкі перакладчыка.

Ганна-Катрын Вестлі
- Маляня і Шчэпкін – серыя кніг
- Тата, мама, бабуля і восем дзяцей - серыя
- Гюро - серыя
- Аўрора - серыя
- Уле-Аляксандр - серыя

Астрыд Ліндгрэн
- Расмус, Понтус і Расцяпа
- Эміль з Ленебергі
- Міа, мой Міа
- Малыш і Карлсан (трылогія)
- Пэпі Доўгаяпанчоха
- Мы ўсе з Бюлербю
- Дзеці з Гарластай вуліцы. Аповесці
- Бойкая Кайса
- Расмус-валацуга
- Браты Ільвінае сэрца
- Роні, дачка разбойніка
- Каляды ў Смоландзе ў даўнія-прадаўнія дні

Бода Шэфер
- Сабака з імём Мані

Енс Сігсгара
- Палле адзін на свеце

Йорн Рыэль
- Хлопчык, які хацеў стаць чалавекам

Лундэ Мая
- Снежная сястра

Марыя Грыпэ
- Сесілія Агнес - дзіўная гісторыя
- Гнаявой жук лётае ў прыцемках
- Дзеці шкловыдзімальніка

Моні Нільсан-Брэнстрэм
- Цацыкі - серыя

Мэры Нортан
- Здабывайкі - серыя

Рунэ Белсвік
- Прастадурсан

Свэн Нурдквіст
- Пэтсан і Фіндус
- Мама Му

Ціма Парвела
- Эла ў першым класе + серыя

Турб'ёрн Эгнер
- Карыус і Бактэрыус

Ульф Старк
- Маленькі Асмадэй
- Хай танчаць белыя мядзведзі
- Дзівакі і зануды
- Мой сябар Персі, Бафала Біл і я
- Дыктатар

Ксю: Я адчуваю сябе вельмі, немагу вытрамаць таго, што ў Любы цяпер сукенка. Мне вельмі сумна, што ў Любы новая сукенка. Таму што ў Любы такая прыгожая сукенка. Таму што мне не прыслалі. У мяне няма такой прыгожай сукенкі няма. Адчуваю, што мне вельмі дрэнна. Таму што ў мяне няма сукенкі ці іншай адзенні такой прыгожай як у Любы. Мне крыўдна, што ў Любы гэта ёсць а ў мяне няма.

Па: Ты думала, чаму табе крыўдна?

Ксю: Я сама не ведаю, алеж пачуцці так даюцца, што зусім нельга адказаць як на гэты пачуцці, ці што яны значаць? Ці навошта яны так працуюць? Ніколі не ведаеш, у жыцці заўсёды загадкі.

Па: Было б цікава разгадаць гэтую загадку?

Ксю: Думаю так.

Па: Гэта як дэтэктыў?

Ксю: Так алеж значна цяжэй. Ніколі яе не разгадаеш.

Па: А калі мы паспрабуем, яе разгадаць з табой?

Ксю: Я не ведаю што атрымаецца калі разгадаем.

Па: Можам купіць торт, калі разгадаем!

Ксю: У чэсць чаго?

Па: Што мы вялікія дэтэктывы.

Ксю: Я думаю яны зрабілі так (маюцца на ўвазе чалавечкі ў Ксюшынай галаве фільм "Галаваломка"), каб мне было вельмі так сумна, так крыўдна што ў яе ёсць сукенка.

Па: Навошта так хацелі зрабіць? Якая ад гэтага карысць?

Ксю: Калі гэта хтосьці з іх крыўда ці сум, яны не разумеюць карысць, яны думаюць толькі што ім сумна зза гэтага.

Я разгадала, загадку, што гэта зусім не карысна мне. Проста яны сумна крыўдныя, і працуюць па чарзе.

Яму хацелася пасумаваць. Ён любіць сумаваць, таму вырашыў пасумаваць.

Па: А як там радасць пажывае?

Ксю: Бываюць такія часы калі і радасць сумная. Калі было агідна і страшна. І радасць на гэта магла зпрацаваць. Ну што, мы адгадалі?

Па: Не ведаю, алеж я думаю, што чалавечкаў няма ў нашай галаве.

Ксю: ООО, як так! Алеж мусіць быць штосьці, што павінна кіраваць намі! Мы не можам кіраваць самі сабой! Калі б іх не было, як бы мы маглі выказваць сум, ці што мы радасныя, злыя, ці агіду?

Па: Ну я лічу, што мы гэта і ёсць, што гэта сапраўды мы ўсё адчуваем. Што б ты магла яшчэ адчуваць у гэтай сітуацыі?

Ксю: Я хацела, каб я была радасная. Каб радасць прыйшла, алеж замест радасці прыйшоў сум. Я не змагла яго ўбраць.

Па: Чаму ты лічыш, што павінна была прыйсці радасць?

Ксю: Люба, мая сястра, я яе люблю, хачу за яе радавацца, алеж не магу.

…. вырашылі працягнуць іншым днём, пакуль разгадку не разгадалі …

Павлова другой ночы. Рэзкая ўспышка свету застаўляе мяне прачнуцца і хутка зарыентавацца ў прасторы. А... ўсё добра. Гэта дзеці. Як і дамаўляліся, каб пабудзілі мяне, калі захацяць спаць. Яны сёння праспалі ў машыне і раніцу і вечар. Таму ноччу яны гралі ў лега пакуль мы спалі. Пабудзіўшы мяне, Ксюша запытала пра чытанне кніг. А Люба вырубілась у той момант, калі галава дакранулся да падушкі. Мяне качае, вочы яшчэ не зусім разліпаюцца. Пішу гэты тэкст, і чакаю пакуль Ксюша засне.

Прывітанне гэтаму міру, ад самастойных-сумленных дзяцей. Я заўсёды верыў, што чалавек хоча спаць, і засне калі яму будзе трэба. Заўтра Дашы распавяду.

Мы прападалі
Па марах блукалі
У пясках ляжалі
Скурай абгаралі

Глядзелі зоркі
Трошачкі спявалі
Зашмат нажралі
І танцавалі

З дзяцьмі паблізу
З Дашаю далёка
Цягнулісь вечна
Тры дні яе палёта

Час ад часу ў мяне здараюцца заходы сонца.
Жывеш, жывеш, а потым хопа-жопа, і ты ў цемры.
Любімыя свабодалюбівыя дзеці, рэзка становяцца непаслухмянымі ворагамі.
Творчая атмасфера дома - бардаком.
А я сам - раз'юшаным монстрам.

Вось гэта апошняе, пужае мяне больш за ўсё, і чым больш я пужаюся, тым больш раз'юшаным станаўлюся. Ніжняя губа ў такія моманты ў мяне амаль адвальваецца, бо зубы моцна сціскаюць яе. У такія моманты, звычайна, не здараецца нічога добрага. Алеж ва ўсім гэтым вурдалацтве, промні сонейка прабіваюцца і апаляюць мяне (як у фільмах пра вампіраў). Вось яно тады ў моманце баліць яшчэ больш. Ідзе барацьба.

Звычайна такія станы доўжацца ад 5 да 10 хвілін, хаця час замірае і нагадвае вечнасць.
А потым сонца зноў выходзіць і сагравае мяне сваімі промнямі.
Пачынаюцца абдымашкі, шкадаванні адзін другога. Скончваецца любоўю, каштоўнасцю і прыняццем. І мяне ў тым ліку.

І зноў ідзе жыццё, і мы ведаем, што любім адзін аднаго, хаця ніхто з нас не дасканалы.

P.S. Гневаючыся, не грашыце: сонца няхай не заходзіць пры гневе вашым. (Пасланне да Эфесян)

Госпадзі… як усё складана ў гэтым жыцці… але як жа праз усё гэта пранізваецца чалавек да чалавека, сустрэчы і расстанні, паўната і пустэча, чуласць і холаднасць.

У пустаце вакуума можна быць глухім, калі ты ў ім адзін.

Алеж калі гэты стан сустракае цябе, а ты не адзін. То ты добра чуеш і бачыш бліжняга, які разам з табою ў вакууме. Броўнаўскі рух дзяцей сведчыць аб тым, што жыццё ёсць, яно існуе, яно грае на струнах душы.

Вецер знасіў нас з возера, хвалі выглядалі як мора, дзеці рылі траншэі, капалі ямы, шукалі маленькія каральчыкі. Я ледзь не плакаў ад гэтага моманту. Жыццё здувала нас, мы адчувалі паветра якім дыхаем. Правілы, законы, абмежаванні ў гэты момант уступалі жыццю, уступалі разуменню каштоўнасці кожнага моманту. Усе гэта часова. Усе можа быць скончана ў любую хвіліну. І нават калі б адмералі поўных 100 год, гэтага б было мала. Мала дзеля такіх момантаў, мала дзеля жыцця. Шэлест пакеціка на ветру, рухае гадзінннікавую стрэлку. Гэта стрэлка набліжае нас да канца. Як я хачу сустрэцца зноў. Зноў у вечнасці: І няхай там будзе ругань, ной, скаргі і ор. Я навучуся любіць і гэта.

Вецер здувае нас.

Вось мы прачынаемся, жыццё нараджаецца, адкрывае свае таямніцы, хочацца пабыць аднаму, хочацца напітацца сэнсам жыцця, яго прыгажосцю. Адчуць сябе ва ўсім гэтым. Пачаць бачыць жыццё як яно ёсць, пачаць бачыць сябе.

…Потым ідзе ўсякае рознае…

І вось хвіліны калі сонейка хаваецца за елку. Калі дзеці выходзяць з душа, і супраць іх жадання запіхваюцца ў ложкі. Заціхаюць гульні. І мы пачынаем чытаць. Пагружаемся ў казачную гісторыю, у жыццё іншых людзей і нас саміх. Гэта прызма дня, прызма нашага жыцця. Выкрываюцца сэнсы, адносіны, пачуцці і мары.

А потым пад настойлівае "Ну калі-ласка, чытай яшчэ" ідзе абяцанне працягнуць заўтра.

Уключаюцца калыханкі (да сёняшняга дня гэта былі беларускія калыханкі). І можна бачыць, як пагружаныя ў свае разважанні дзеці набліжаюцца да сну. А я пішу гэты тэкст, ці які іншы.

Каштоўны час, каштоўнае жыццё, у паветры лётае сэнс, у маўчанні адкрываецца глыбіня.

На вуліцы добрае надвор’е. Добрай справай ў такое надвор’е стварыць спантанны пікнік. Дзеці любяць, калі я ўрываюся ў іх шматлікія гульні і справы з цікавымі і добрымі прапановамі. Пікнік, адна з такіх улюблёных спраў. Вось бывае лень гнаць усіх у дом кушаць, збярэш посуд, ежу, кубкі, відэльцы, воду і балансуеш з усім гэтым, каб занесці за адзін раз.

Зваць дзяцей на пікнік, зусім іншае чым проста зваць есці. Яны імгненна на месцы. А лепшай ўзнагародай словы: “Папа, а можна мы яшчэ раз так зробім потым?!” Воклікі: “Які цудоўны дзень! Як жа ўсё добра! “

Перад пікніком трэба было адкрыць кран на вуліцы, каб памыць рукі. Звычайна ён закрыты, каб бясконцыя дзіцячыя гульні з вадой не напружвалі бацькоў. І вось пікнік скончыўся, а кран яшчэ адкрыты. Вёдры на пагатове. Ксюша носіцца і палівае кветкі, з любоўю і пяшчотай. А потым пераходзіць да ёлак, якія патрабуюць так шмат, так шмат вады!!!

А Люба набірае вядро, лье сабе пад ногі і пакуль не высахда скоча туды як Свінка Пэппа і спяваючы: “Muddy Puddle! Muddy Puddle!”

Убраць усе! Што вам цяжка прыбраць за сабой? Хто тут гэта кінуў? Лічу да трох, калі не прыбяроце ўсё выкіну ў сметніцу! Дзе павінны ляжаць твае рэчы?! Мне ўсё гэта ў глотке сядзіць, што цяжка за сабой прыбраць!?

Сколькі энергіі, сколькі фанатызма было раней у дачыненні да чыстаты дома і прыборкі дзецьмі за сабой. Можна было з гэтай энергіі запусціць ракету ў космас.
Да і здавалася, што для таго каб выдресероваць дзяцей на чысціню не трэба шмат часу, проста трэба шмат дысцыпліны, холаднасці і прынцыповасці.  Так каб пераламіць іх праз калена.

Вось гэта думка, пра пераламіць праз калена, заўсёды застаўляла мяне зноў і зноў думаць пра гэтую сітуацыю. Пра чысціню, і пра свабоду дзяцей, пра часовасць усяго што адбываецца. 

Паўгады таму я дазрэў, любоў да дзяцей і павага да іх творчасці і свабоды, змянілі мой характар, змянілі мае традыцыі, мае звычкі і пачуцці прыгожага. 

Вось прабіраюся зараз праз завал маляваных папер у перамешку са смеццем і радуюся. Адчуваю ў гэтым творчы шарм, рэалізацыю свабоды, рэалізацыю любові. 

Які пласт напружання і злосці зваліўся з маіх плеч. 

І зараз той невялічкі прамежак часу які застаўся нам з імі пражыць разам можна прысвяціць прыняццю адзін аднаго, паваге, радасці, творчасці. А там раз два і раз'едуцца па ўніверсітэтах, а потым ужо па ўласных дамах. Усё вельмі хутка ў гэтым жыцці, не бачу сэнсу выхоўваць дзяцей у непрынцыповых галінах жыцця. Няхай лепш узгадваюць добрага і радаснага тату, які можа паступіцца тымі сімі правіламі дзеля любові. Які можа змяніцца дзеля любові. Для мяне, гэтая мая змена, тое чым я магу ганарыцца!